HTML

HTML
Pasvand	.html
Nav'i MIME	text/html[1]
Tavseadihanda	World Wide Web Consortium[d], Internet Engineering Task Force[d] va Web Hypertext Application Technology Working Group[d]
Avvalin nusxa	1993
Nav'i format	Web API[d], W3C Recommendation[d], mahsuli eçodī[d], file format family[d], zaboni nişonaguzorī[d] va ISO standard[d]
Şakli gustarişjofta az	Standard Generalized Markup Language[d][2]
Vebgoh	html.spec.whatwg.org/…​(angl.)

HTML (angl. Hyper Text Markup Language) – zaboni nişonaguzorī, ki baroi soxtani Veb-sahifaho istifoda şuda, metavonand dar brauzer in'ikos gardand.^[3]

HTML (Hyper Text Markup Language) – zaboni hipermatniji Şabakai Çahonī - Internet ast. In zabon bori avval az çonibi Tim Berners-Li ixtiro' şudaast.

Zaboni nişonaguzoriji hipermatn az maçmūi elementhoe, ki soxtori huççat va tarzi namoişi onro idora mekunad, iborat ast. Nişonaguzoriji huççatho bo joriji alomathoi maxsusi nişonaguzorī – tegho (tag) ba amal barovarda meşavad. Tegho baroi brauzerho nişondod buda, tarzi namoişi huççat (foramatironiji simvolho, taşkili abzatsho, çadvalho va h.k.) va aloqai on bo digar URL-resursho (HTML-sahifaho, rasmho, serverho)-ro aniq mekunad.

Zaboni HTML dar natiçai ravandi duru darozi taraqqiji sistemahoi ittilooti favqulmatnī, ki pajdoişi onho dar guzaştai dur nihon ast, ba vuçud omadaast. Ƣojai in guna sistemaho az tarafi V. Buş soli 1945 dar peşnihodho baroi soxtani sistemai ittilooti elektromexanikiji Memex çorī şuda bud. Ƣojai sistemai ittilootiji favqulmatnī az on iborat ast, ki korbar imkoni az nazar guzarondani sanadho (safhahoi matn) ba on tartibero dorad, ki dar on ba vaj in beştar pisand ast, balki na pajdarpaī, ci gunae ki hangomi xondani kitob ast. Az in rū istilohi favqmatnro metavon ba tavri kūtoh hamcun matni ƣajrixattī (nelinejnыj) ta'rif namud.

In bo rohi soxtani mexanizmi maxsus baroi rabti safhahoi muxtalifi matn ba vositai pajvandhoi (Links) favqmatnī noil meşavad, ja'ne matni odī doroi pajvandhoi “xattī”-i namudi “ba'dī-qablī” meboşad, ammo dar favqmatn boz har qadare, ki lozim boşad pajvandhoi bisjori digarero soxtan mumkin ast. Namunahoi favqmatn doiratulmaorifho meboşand, ki dar onho matni har jak maqola pajvandho ba maqolahoi digarro doro meboşand va on maqolaho, dar navbati xud ba pajvandho bo kim-kadom digar maqolahoro doro meboşand va hokazo.

Ba qadri kofī vozeh ast, ki sistemahoi favqmatnī vositahoi xele qulaji nigohdorī va pajvastsoziji ittilooti gunogunnav'e meboşand, ki dar kompjuterhoi bisjori muttahid dar şabaka istifoda meşavad.

Mexanizmi dar nazari avval, sodai soxtani pajvandho mas'alai xele murakkab meboşad, zero pajvandho bo işora kardan ba kulli sanad statistikī (staticeskimi), pujo (dinamiceskimi), muttahid (assotsiirovannыmi) meşavand, jo bo işora kardan tanho ba qismi çudogonai sanad metavonand zaminavī (kontekstī) şavand. Taraqqiji minba'dai in ravişi ba to haddi mafhumi favqrasona (gipermedia) tavsija dodani mafhumi favqmatn az hisobi ba on şomil gardonidani digar manba'hoi ittilootī masalan, nigora (grafika), ittilooti savtiju (audioviju), basarī (videoī) bois meşavad. Tahijagaroni HTML bojad se mas'alaro hal megardonad:

• Ba sozandagoni nigohhoi favqmatniji dodaho dodani vositai oddiji soxtani sanadho;
• In vositaro ba qadri kofī tavono kardan, to tasavvurot, ki dar on zamon dar borai robitai korbari pojgohhoi favqmatniji dodaho mavçud bud, in'ikos jobad;
• Ba korbaron baroi kor bo ittilooti favqmatniji dar servisdihandahoi şabaka çojgirbuda barnomahoro idora kardan. In guna barnomahoro mururgarhoi (brauzerhoi) (az kalimai anglisiji browser - az nazar guzaronidan, murur kardan) şabakai Veb (Web) menomand.

Mas'alai jakum az hisobi intixobi namunai (modeli) barcaspiji (tegii) tavsifi sanad, ki dar sistemahoi tajjor kardani sanadho baroi cap ba tavri vase' ba kor burda meşavad, hal karda şud. Misoli in guna sistema zaboni xele maşhuri nişonguzoriji sanadhoi ilmiji TeX, ki az tarafi Çam'ijati matematikiji Amerika peşnihod gardidast, va barnomai interpretatsijai tafsiri onho meboşad.
To zamoni soxtani HTML standarti zaboni nişonaguzoriji sanadhoi copiji SGML (Standard Generalized Markup Language-zaboni standartiji umumişudai nişonguzorī) mavçud bud, ki on ba unvoni asosi HTML girifta şud. Taxmin meşud, ki in hal baroi tafsiri zaboni nav narmafzori (PO) mavçud istifoda kardanro kumak menamojad. Va garcande, ki bisjore za mudironi pojgohi dodahoi WWW va tahijagaroni narmafzorho baroi in guna sistemaho dar borai SGML tasavvuroti xira doşta boşand ham, tasnifoti on az tarafi W3C (sozmone, ki standarthoi zaboni HTML-ro puştibonī menamojad) baroi tavsifi soxtorhoi zaboni HTML istifoda meşavad. Davrai muhimi dujume, ki ba taqdiri HTML ta'sir rasondaast, ba unvoni asosi pojgohi favqmatniji dodaho fajli matniji oddiro intixob kardan gardid, ki tavassuti vositahoi sistemai fajliji muhiti omili (opuratsionī) kompjuter nigoh doşta meşavad. In intixob tahti ta'siri omilhoi zerin ançom doda şud:

• In guna fajlro dar dilxoh tahrirgari matnī, dar dilxoho tahrirgari matnī, dar dilxoh platformai dastgohī, dar muhiti dilxoh sistemai omil soxtan mumkin ast.
• To zamoni tahija şudani HTML standarti amrikoī baroi tahija kardani sistemahoi ittilootiji şabakavī-Z3250 mavçud bud, ki ba unvoni vohidi nigohdoriji fajli matniji odī dar ramzguzori (kodirovkai) LATIN1, ki ba ramzguzoriji ASCII-i dar Amriko standartī muvofiqat menamojad, işora meşud.

Ba hamin tariq pojgohi favqmatniji dodaho dar nazarijai Web-in maçmuai fajlhoe, meboşad, ki bo vositahoi zaboni HTML, ki şakli iroa kardani ittiloot (nişonaguzorī) va soxtori robitai in fajlhoro (pajvandhoi favqmatnī) muajjan mekunad, barcaspguzorī şudaand.

Zaboni NTML doimo dar taraqqijot meboşad, ki taraqqiji vositai Web-ro mun'akis megardonad, ki in dar baromadani nigorişhoi navi on zohir meşavad. Puştiboniji tasnifoti NTML, ki ba in nigorişho muvofiqat mekunad az tarafi konsorsiumi W3C-sozmoni ƣajritiçoratie, amalī meşavad, ki soli 1994 baroi tahija namudani standartho baroi vositahoi Web ta'sis joftaast. Rohbariji onro sozandai Web Tim Berners-Li bar uhda dorad va qarib 165 sozmon az çumla iştirokcijoni on meboşad, az on çumla şirkati Netscape va Microsoft (bo natiçahoi korhoi konsorsium dar sajti http://www.w3.org şinos şudan mumkin ast.)
NTML 2.0 (nojabri 1995) tahti him gipermatn – matn çam'i aloqa (giperssilki ba) bo matnho, grafikai digar, ittilooti videoī jo sadodor.
Gipermuhit – gipermatn çam'i fajli ƣajrimatnī.ojai gurūhi IETF (Internet Engineering Task Forse-gurūhi mas'alai muhandisiji Internet) bo maqsadi rasmisoziji taçribai dar oxiri soli 1994 ba vuçud omada tahija gardida bud. Nigorişhoi ba'diji NTML+(soli 1993) va NTML 3.0 (1995) nigorişho xele mukammaltari NTML-ro peşnihod kardand. Sarfi nazar az on ki in peşnihodho hangomi standartro bahs kardan hamin tavr dastgiriji umumro pajdo nakardand, onho ba pajdo şudani jak qator imkonijathoi nav ovarda rasondand. Kūşişhoi gurūhhoi koriji konsorsiumi W3C baroi rasmikunoniji korhoi amalī soli 1996 ba soxtani NTML 3.2 (janvari 1997) bois şudand.

Nigorişi navi NTML 4 (dekabri soli 1997) va nigorişi ba'diji istehsolşudai NTML 4.02 (24 dekabri soli 1999) zaboni NTML 3.2-ro bo ilova kardani mexanizmho baroi istifoda kardani çadvalhoi sabkhoi sanad, namoişnomaho, qobho, şaj'hoi darunsoxt vus'at mebaxşand. Dar NTML 4 puştiboniji vositahoi bajnalxalqie behbud baxşida şudaand, ki imkon medihad, ki masalan, samti matn taƣjir doda şavad, imkonijathoi çadvalho va formaho gustariş joftaand, vositahoe ilova şudaand, ki dastjobi ba Web-ro baroi odamoni imkonijathojaşon mahdud oson megardonand.

• Texnologijahoi multimediavī
• Metadodaho
• Veb-somona

• Darshoi HTML

• Video-darshoi HTML Bojgonī şudaast 8 avgusti 2018  sol.

• [https://web.archive.org/web/20160307024022/http://statekhnikum.fo.ru/file/21087 Bojgonī şudaast 7 marti 2016  sol. Kitobhoi elektronī doir ba Internet va Kompjuter]

In maqolai xurd ast. Bo gustarişi on ba Vikipedija kūmak kuned. Dar surati imkon in joddoşt bojad daqiqtar çojguzin şavad.