Oopbroninhoud

Opebroninhoud, vrye-inhoud, of libre-inhoud is enige skeppende werk, soos 'n artikel, 'n prent, luister- en kykmateriaal, 'n kunswerk, 'n boek, 'n sagteware program, of enige ander kreatiewe inhoud wat aan die Definisie van Vrye Kulturele Werke (Definition of Free Cultural Works) voldoen. Spesifiek: "werke of uitdrukkings wat vrylik bestudeer, toegepas, gekopieer en/of gewysig kan word, deur enigiemand, vir enige doel",^[1] insluitend, in sommige gevalle, kommersiële doeleindes. Vrye-inhoud omvat alle werke in die publieke domein en ook daardie kopieregwerke waarvan die lisensie die definisie van vrye kulturele werk eer en handhaaf.

In die meeste lande verleen die Berne Konvensie kopiereghouers by verstek monopolieke beheer oor hul skeppings. Daarom moet kopiereg-inhoud uitdruklik vry verklaar word deur die outeur(s), wat gewoonlik bewerkstellig word deur te verwys of lisensieverklarings van binne die werk in te sluit. Die reg om genoemde werk te hergebruik word deur die outeur(s) verleen in 'n lisensie bekend as 'n vrye-lisensie, 'n vrye-verspreidingslisensie, of 'n oop-lisensie, afhangende van die regte wat toegeken is. Hierdie vryhede wat aan gebruikers gegee word in die hergebruik van werke (dit wil sê die reg om hierdie werke vrylik te gebruik, te bestudeer, te wysig of te versprei, moontlik ook vir kommersiële doeleindes) word dikwels geassosieer met verpligtinge (om die oorspronklike outeur aan te haal, om die oorspronklike lisensie in stand te hou van die hergebruikte inhoud) of beperkings (uitgesluit kommersiële gebruik, die verbod op sekere media) wat deur die skrywer gekies is.

Daar is 'n hele spyskaart van gestandaardiseerde lisensies wat verskillende opsies bied wat skrywers toelaat om die tipe hergebruik van hul werk te kies wat hulle wil magtig of verbied (byvoorbeeld die sogenaamde Creative Commons-lisensie).

Definisie[wysig | wysig bron]

'n Vrye kulturele werk is, volgens die "Definition of Free Cultural Works", een wat geen noemenswaardige wetlike beperking op mense se vryheid het om:

• die inhoud te gebruik en daarby baat te vind,
• die inhoud te bestudeer en dit wat geleer word toe te pas,
• kopieë van die inhoud te maak en te versprei,
• die inhoud te verander en te verbeter en hierdie afgeleide werke te versprei.^[1][2]

Alhoewel daar 'n groot aantal verskillende definisies in gereelde alledaagse gebruik is, is vrye-inhoud wetlik baie soortgelyk aan oop-inhoud. 'n Analogie is 'n gebruik van die mededingende terme Vrye sagteware en Oopbronsagteware, wat ideologiese verskille eerder as wettige verskille beskryf.^[3]

Geskiedenis[wysig | wysig bron]

Die eerste aangetekende gebruik van die term "opebroninhoud" was waarskynlik die poging van die Koninklike Vereniging om, as ’n openbare onderneming, inligting oor die wêreld heen te versprei en deel.

Opebroninhoudprojekte (in alfabetiese volgorde)[wysig | wysig bron]

• Aozora Bunko - gratis digitale Japannese boek
• Asian Open Source Centre (http://www.asiaosc.org/) - bevat ’n opebroninhoud GFDL-wiki op ’n oop bron (http://www.asiaosc.org/enwiki/ Geargiveer 4 Desember 2004 op Wayback Machine)
• Authorama Public Domain Books (http://www.authorama.com) - XHTML CSS-boeke in die openbare domein met ’n soort wiki-aantekeningstelsel vir niegeregistreerde gebruikers
• Berlios (http://openfacts.berlios.de/index-en.phtml?title=Main_Page)
• Bitzi – gratis gemeenskapsgeboude katalogus van digitale lêers
• Bruce Perens' Open Source Series (http://perens.com/Books/ Geargiveer 10 November 2004 op Wayback Machine) - Boeke omtrent Linux en ander oopbronsagteware
• California Open Source Textbook Project (http://www.opensourcetext.org) - K-12 handboeke en ander jaargangmateriaal
• Common Content (http://commoncontent.org/) - ’n oop katalogus van Creative Commons met gelisensieerde inhoud
• Connexions Repository (http://cnx.rice.edu/content/ Geargiveer 23 November 2004 op Wayback Machine) – die Rice-universiteit se kursusstudiemateriaal
• Creative Commons
• Disinfopedia
• Eldritch Press (http://www.eldritchpress.org/ Geargiveer 30 November 2004 op Wayback Machine) - boeke
• ExtinctionLevelEvent.com – Oopbronwebkomediant (http://www.extinctionlevelevent.com/)
• Free High School Science Texts (http://www.nongnu.org/fhsst) (FHSST) is ’n projek wat gratis wetenskaphandboeke skep om sodoende die koste van handboeke te verminder, veral in ontwikkelende lande
• FreeMedia (http://web2.unt.edu/weblibrary/freemedi/gallery/index.php Geargiveer 27 November 2004 op Wayback Machine) - voorraadfoto’s van die Universiteit van Noord-Texas
• GrokDoc (http://grokdoc.net Geargiveer 20 Julie 2008 op Wayback Machine) - Bruikbaarheidstudie van die werk van GNU/Linux-nuwelinge
• Jake (http://jake-db.org/) - Navorsingsagteware en ’n databasis waarin die inhoud in ’n oop bron geberg is
• GNUtemberg (http://www.gnutemberg.org/) in Italiaans.
• ibiblio (http://www.ibiblio.org/)
• Libre Society (http://www.libresociety.org/ Geargiveer 13 Oktober 2010 op Wayback Machine) - ’n oopkultuurwerfbladsy
• Linux documentation project (http://www.tldp.org/) - ’n Inhoudsprojek om dokumentasie vir Linux te ontwikkel
• LOCA Records (http://www.locarecords.com/) - ’n oopbroninhoud-platemaatskappy
• Magnatune (http://www.magnatune.com/) - ’n oopbroninhoud-platemaatskappy
• Mediaweapon (http://mediaweapon.net/ Geargiveer 27 November 2004 op Wayback Machine) - Oopbroninhoud met die doel om politieke deursigtigheid in die rewolusionêre teorie te bedryf
• MOAK47(http://moak47.net/ Geargiveer 26 November 2004 op Wayback Machine) - Oopbroninhoud vir die skep en herskep van ’n samewerkende, weerstandige kultuur
• Nupedia (http://www.nupedia.com Geargiveer 1 Junie 2001 op Wayback Machine) - ’n ensiklopedie
• Opart (http://www.opart.org) - ’n oopbronkunspoel
• Open Clip Art Library (http://www.openclipart.org/) - ’n oopbron-knipkunsbiblioteek
• Opencode (http://eon.law.harvard.edu/opencode) - ’n konsortium vir oopbronnavorsing en -inhoud
• OpenContent (http://www.opencontent.org) - ’n oopbron-lisensiëringskema vir inligting
• Open Content for Education (http://www.life-open-content.org/ Geargiveer 20 Julie 2003 op Wayback Machine)
• Open Directory Project (http://dmoz.org) - ’n webinhoudsopgawe soos Yahoo!
• Open-education.org (http://www.open-education.org) - ’n deurgangs- en beyweringswerfblad vir die samewerkende skepping van oopbronopvoedingsmateriaal
• Open Gaming Center (http://open-gaming-center.com Geargiveer 1 Desember 2020 op Wayback Machine) - ’n oopbroninhoud-proefneming om speletjies en ’n speletjie-ensiklopedie te skep
• Openlaw (http://eon.law.harvard.edu/openlaw) - ’n proefneming in oopbron-wetsargumente
• Open Music Registry (http://www.openmusicregistry.org) – opebronmusiekdeling deur middel van ’n “Open Audio License”
• Open Photo (http://openphoto.net/) - voorraadfoto’s
• Open-Songs (http://www.open-songs.com Geargiveer 29 Oktober 2020 op Wayback Machine) - gratis MP3's
• Opsound (http://www.opsound.org/opsound.html) - ’n oopbronklankpoel van ’n platemaatskappy
• OYEZ (http://www.oyez.org/oyez/resource/nitf/273/) - multimedia van die Hooggeregshof van die Verenigde State
• Pickings.de (http://www.pickings.de/) - daaglikse oorsig oor die nuus
• Prelinger Archives (http://www.archive.org/details/prelinger) - regerings- en advertensiefilms
• Project Gutenberg (http://www.gutenberg.net)
• PlanetMath (http://planetmath.org/) - wiskunde
• Sodipodi Clipart (http://www.sodipodi.com/index.php3?section=clipart) - ’n groot versameling van die wêreld se vlae en ander knipkuns
• Wikimedia
  • Wikibooks
  • Wikipedia - vrye ensiklopedie
  • Wikiquote
  • Wikiwoordeboek
  • Wikivoyage - ’n reisgids
• Wikitravel - ’n reisgids (maar nie deel van Wikimedia nie)
• Woochi – ’n wynensiklopedie
• World66 (http://www.world66.com Geargiveer 22 Julie 2017 op Wayback Machine) - ’n oopbronreisgids
• World Lecture Hall (http://www.utexas.edu/world/lecture/ Geargiveer 1 Augustus 2003 op Wayback Machine) – aanlyn studiekursusmateriaal
• The Worldwide Lexicon

Lisensies[wysig | wysig bron]

• Creative Commons-lisensie (11 weergawes)
• Design Science License
• GNU-lisensie vir vrye dokumentasie
• Open Content License
• Open Directory Project License gebruik deur die Open Directory Project
• Open Game License – onder lisensie van die Open Gaming Foundation, soos opgestel deur die Wizards of the Coast.
• Open Publication License – onder lisensie van die Open Content Project

Erkenning[wysig | wysig bron]

Die lys van oopbroninhoudprojekte is gedeeltelik gebaseer op die The Institutional Design of Open Source Programming (http://www.firstmonday.org/issues/issue8_1/schweik/index.html) beskikbaar by Firstmonday

Verwysings[wysig | wysig bron]

Bronnelys[wysig | wysig bron]

• D. Atkins; J. S. Brown; A. L. Hammond (Februarie 2007). A Review of the Open Educational Resources (OER) Movement: Achievements, Challenges, and New Opportunities (PDF). Report to The William and Flora Hewlett Foundation.
• Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD): Giving Know (Geargiveer 7 Julie 2017 op Wayback Machine)