Wandalizm
 |
Ten artykuł od 2010-02 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
| KK z 1997 | |
| Ciężar gatunkowy | |
|---|---|
| Przepis |
art. 288 k.k. |
| Kara |
pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 |
| Strona podmiotowa |
umyślna w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym |
| Odpowiedzialność od 15. roku życia |
nie |
| Typ kwalifikowany |
tak |
| Typ uprzywilejowany |
ściganie na wniosek pokrzywdzonego |
| Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych | |
| KW z 1971 | |
| Ciężar gatunkowy | |
|---|---|
| Przepis |
art. 124 k.w. |
| Kara |
aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny |
| Strona podmiotowa |
umyślna w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym |
| Odpowiedzialność od 15. roku życia |
nie |
| Typ kwalifikowany |
nie |
| Typ uprzywilejowany |
|
| Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych | |
Wandalizm – umyślne niszczenie cudzego mienia, zwłaszcza publicznego[1][2]. Termin etymologicznie wywodzi się od nazwy germańskiego plemienia – Wandalów[a], którym przypisywano barbarzyńskie zniszczenie zdobytego Rzymu (w rzeczywistości nie zniszczyli oni miasta, a dokonali grabieży). W tym pejoratywnym znaczeniu, po raz pierwszy słowo wandalizm użyte zostało w XVIII-wiecznej Francji.
Niektóre wandalizmy mają podłoże kulturowe lub politycznie: np. identyfikacyjna grafika ścienna, której formą jest graffiti może np. stanowić oznaczenie terytorium, do którego pewna grupa (np. gang młodzieżowy albo szalikowcy) rości sobie prawa. Niekiedy (np. w Wikipedii) zachowanie kwalifikowane jest jako wandalizm w zależności od intencji autora[b].
Wandalizm z reguły przynosi wymierne szkody, a z racji masowego występowania szkody te bywają znaczne i powodują ubożenie firm i społeczeństw. Wandalizm jako przestępstwo albo wykroczenie jest przedmiotem zainteresowania prawa karnego i wykroczeń a jako masowe zachowanie patologiczne – kryminologii i psychologii społecznej. Definicja wandalizmu ma nieostry charakter: zniszczenie własności publicznej przez tłum pseudokibiców piłkarskich może być traktowane inaczej niż wybicie szyby w szkole przez uczniów; graffiti może być uznane za wandalizm lub sztukę w zależności od oceniającego. Pewne czyny mogą być społecznie sankcjonowane, np. niszczenie maszyn przez luddystów w XIX-wiecznej Anglii, zniszczenia dokonane w toku rewolucji i powstań, działań wojennych, niszczenie obrazów przez ikonoklastów, zniszczenie posągów Buddy przez talibów. Prawie zawsze efekt takiego postępowania nie jest trwały i po pewnym czasie pojawiają się czynniki dążące do przywrócenia stanu poprzedniego, co nie zawsze jest możliwe, zwłaszcza w przypadku zabytków.
W 1969 brytyjski socjolog Stanley Cohen sformułował klasyfikację wyróżniającą następujące typy wandalizmu[3][4]:
- zaborczy (acquisitive) – niszczenie mienia w celu uzyskania korzyści majątkowej, np. okradanie automatów z monet, instalacji z miedzianych kabli (np. sieci trakcyjnych), wykopywanie zwłok z grobów itp.;
- taktyczny (tactical) – mający zwrócić uwagę na czyjeś postulaty, np. zniszczenie szyby przez bezdomnego w celu spędzenia zimy w areszcie, zepsucie lampy, aby w ciemności móc dokonać włamania lub niszczenie mienia podczas niektórych akcji organizacji klimatycznych (np. Ostatniego Pokolenia);
- ideologiczny (ideological) – ma na celu osiągnięcie wyraźnego celu ideologicznego np. namalowanie antyrządowych haseł czy swastyki na murach budynku;
- mściwy (vindictive) – mający na celu rewanż za domniemaną krzywdę, np. przy zniszczeniu przedmiotu należącego do nasyłającego policję sąsiada lub zniszczenie mienia szkolnego przez niesprawiedliwie – w ich mniemaniu – ukaranych uczniów;
- zabawowy (play) – niszczenie mienia dla zabawy. Często wynika z ciekawości, nudów lub jest efektem namowy najczęściej młodej osoby, np. kto zbije najwięcej lamp ulicznych, przewróci najwięcej toalet publicznych lub pomaluje najwięcej ścian, tworząc wszelkiego rodzaju napisy (np. tagi);
- złośliwy (malicious) – powstaje przy wyrażeniu emocji takich jak złość i frustracja, np. zdemolowanie mienia przez kibiców po przegranym meczu czy zniszczenie narzędzi przez zdenerwowanych robotników.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Uszkodzony samochód w Warszawie – przykład wandalizmu zaborczego -
Zniszczony pomnik Zygmunta Berlinga w Warszawie – przykład wandalizmu ideologicznego -
Graffiti w toalecie w Helsinkach – przykład wandalizmu zabawowego -
Spalone skutery w Paryżu – przykład wandalizmu złośliwego
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Osoba dopuszczająca się wandalizmów określana jest współcześnie mianem „wandala” (l.mn. „wandale”), natomiast członkowie plemienia Wandalów to Wandalowie – nazwa własna odmieniająca się w języku polskim inaczej niż rzeczownik „wandal”.
- ↑ Porównaj zasadę Wikipedii, gdzie zdefiniowano wandalizm: Wikipedia:Wandalizm.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ wandal – Słownik języka polskiego PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).
- ↑ wandalizm – Wielki słownik W. Doroszewskiego PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).
- ↑ Stanley Cohen, Hooligans, vandals and the community: a study of social reaction to juvenile delinquency, 1969 [dostęp 2024-07-03] (ang.).
- ↑ Monika Pałka, Wandalizm miejsc kultu religijnego [online], Laboratorium Wolności Religijnej, 27 lipca 2021 [dostęp 2024-07-03] (pol.).